Vous êtes ici : Hacked By Awad Sahar > Marché - Marcat - Merkato > Un marcat perqué faire ?
Un marcat perqué faire ?
JPEG - 8.3 ko

Uno ecounoumìo mestrejado o la tiranìo dóu bazar !

1

Lou marcat enfantouli, tóuti i’an jouga estènt pichot, apetega e galoi, quau coume vendèire darrié soun taulié de post, quau coume mestierau fargaire de besougno de bos o de ferre vièi, quau coume presfachié coungreiant de proudu de fango seco o de ramo recampado, quau coume founciounàri countouroulant li gran que servien de mounedo d’escàmbi o lou dre de plaço, e quau coume capelan que venié benesi rode, merço e gènt.
Un jo ounte cadun avié sa plaço, quaucarèn pèr chabi e adurre à la soucieta, pèr se regaudi dóu rescontre, pèr semoundre o croumpa, pèr prene part à-n-un ate couleitiéu, libramen decida o bèn pèr rena davans li marrit jougaire.
Fau dire, quàuqui mal-adoubat nasejavon déjà à-n-aquel age quouro l’un baratejavo sus li valour o li quantita, l’autre sus li mounto-davalo di pres segound sa larguesso o sa coubesié de jouvènt, d’ùni prenien talamen tout acò au serious que de taulié, de cop que i’a, s’esclapavon avans la fin dóu marcat, ço que baiavo l’escasènço i galapian afouga de s’esbigna sènso paga…
Pièi, vengu adulte, la vèndo di ravan coume li galant marcat prouvençau soun d’esperiènci qu’apassiounon li gènt, pamens es sus un autre marcat, mai ecounoumi e proufessiounau que ié fau subre-tout trouba’no plaço ! Em’acò es plus un jo, senoun lou de la vido emé quàuqui diferènci…

2

Lou marcat di grand es uno eisino que bouto en presènci de proudutour e de croumpaire pèr escambia si proudu. Sa capacita à leissa s’espremi lis iniciativo, soun vanc propre apiela sus l’autounoumìo e la grando liberta baiado is individu, i’an permés de beileja li sistèmo ecounoumi. Proun de founciouna dins un regime demoucrati, devèn uno forço foro contèsto de desvouloupamen pourgissènt à cadun de plaço e de ressourço.
Tant que si feblesso soun mestrejado, reglado, limitado. Tant que sort pas de soun role d’óutis. Tant que lou ciéutadan ié pòu avera. Tant que la baratarié i’es tengudo d’à-ment. Tant que pretoco pas lou cor de la vido. Tant que vèn pas uno mecanico pèr engruna la naturo, pèr escracha li gènt, pèr faire crèisse lis inegalita…

3

➢ Un marcat pòu-ti respeta li séuvo troupicalo em’acò l’aveni dóu climat se lou bos e lou papié fan trop mestié ?
➢ Un marcat pòu-ti fourça uno coumpagnié petrouliero a pas cava lou petròli dins la mar pèr defugi uno mauparado ?
➢ Un marcat pòu-ti empacha de miliasso de touristo de trepeja e degaia de rode requist quand tóuti ié volon ana ?
➢ Un marcat pòu-ti renouncia à la vèndo de l’amianto quouro lou proudutour afourtis qu’es pas dangeirouso ?
➢ Un marcat pòu-ti semoundre de pres moudèste quouro la part libro dóu benefice permet de multiplica lou pres paga au proudutour pèr 2, 5, 10, emai mai sènso rèndre ges de comte ?
➢ Un marcat pòu-ti refusa de fourni de toun rouge tant que n’en soubro un dins la mar ?
➢ Un marcat pòu-ti desvouloupa un païs d’enterin que sa poupulacioun abramado es óublidado o descouneigudo pèr la soulidarita ?
➢ Un marcat pòu-ti èstre vergougnous quouro, aproufichant li manco juridico, d’entrepreso de falibustié fan siéuno li couneissènço di pople terrenau sènso soun acord, pèr l’engàmbi di brevèt ?
➢ Un marcat pòu-ti refusa de basti d’oustau dins un rode mounte lis ase bèvon de dre, mai que mai se li croumpaire, li proumoutour e lis elegit ié fan si freto ?
➢ Un marcat pòu-ti èstre eficace quouro lou remoulige, la baratarié, la vióulènci, la messorgo an ges de restanco ?

4

Pèr dire lou verai, un marcat a ges de raro, de valour, de règlo, d’abord que tout se dèu croumpa e chabi pèr faire proufié... I’a qu’ansin que fai musico. Mai quouro pretoco de relarg sensible, amenaço la santa o la vido di gènt o di pople, lou fau apoudera e que couneigue l’enebicioun estènt que pòu pas avé de mouralo.
Quouro es afisca pèr la moundialisacioun dóu gousto-soulet e pèr lou règne universau dóu negòci, es un entramble à la cóuperacioun necito, avèn alor l’espetacle malastrous de la councurènci abrasamado que vèn pougne un « sèmpre mai contro lis autre »… Es la porto badanto à-n-uno umanita aloubatido :
➢ Sensa que lou marcat es incapable d’aquincha l’amiro longo, mentre que li bèn e li ressourço an d’èstre mena dins la durado.
➢ Sensa qu’a en miro que d’escanti li besoun just pèr aro, sènso espera, e quau s’enchau di coundicioun e di counsequènci ?
➢ Sensa que lou marcat es incapable de prene en comte tout lou grame qu’an à tria li gènt qu’éu lèvo de cassolo o que li forço à vèndre sa vido couralo pèr viéure, coungreiant un mounde rèn que pèr li richas qu’an la marrido pèndo de descounèisse la soulidarita, lou soulet biais pamens de lou pas faire peta.
➢ Sensa que lou marcat es incapable de respeta lis ome nimai l’envirouno pèr sa cujanço naturalo de tout vira en merço, de recerca lou meiour pres tant liuen que lou faugue ana querre, e jouga’mé li lèi e li reglamen pèr relarga soun alandado, de degaia li ressourço raro pèr lou soulet gasan.

5

Aquel óutis espetaclous que vòu èstre eisemplàri dins uno demoucracìo mouderno, vèn pièi dangeirous, mai que mai se l’Estat se desgajo pèr ié leissa la plaço. Lou ciéutadan se fiso dóu Presidènt, enviróuta de si dous milo counseié alisen, que, liogo de n’afourti lou role, ié douno de vanc e fai de mai l’article pèr uno poulitico de « subprime » coume lis American, just e just quàuqui mes avans qu’aquelo d’aqui despestelle uno criso internaciounalo di grèvo !
L’ecounoumìo moundialo e naciounalo de vuei n’es un eisemple esglariant. Es la tiranìo dóu bazar ounte lou marcat es vengu un diéu reguergue de l’imour sacrificialo.
Pèr i’avé semoundu, à cha derregulacioun, un relarg toujour mai ample, sènso coustrencho, ounte la councurènci que la dison libro e pas faussado ié laisso li quatre pèd blanc pèr usa e abusa de sa liberta de soulèu en soulèu e d’auro en auro, pèr faire mostro tant que vòu de soun poudé de nouire, estènt que l’Estat lou bèlo e li countribuable soun aqui pèr ié faire d’óuferto e paga si degai.

6

Dóu marcat, ansin, n’avèn la rebucado, mai fin d’escapa à soun aboulimen, forçon li partit pouliti à faire li poumpié davans l’abrasamen countinu e li poulicié pèr couta uno moulounado de doumestique dins la pauriho. Pièi, segound la generouseta de si militant, o bèn li partit aboulisson la soulidarita pèr dessousta li soumo necito fin de coumoula si déute e empura lou fiò souto lou peiròu marchand, o bèn agarrisson li pus aut revengu fin de manteni un brisoun de freirejacioun.
Dins lou proumié cas, es segur qu’uno part toujour mai grosso de la poupulacioun es foro bandido dóu marcat, ço que forço aquéu d’aqui d’enventa de biais toujour que mai tort pèr apastura la mecanico financiero e manteni lou nivèu de drudige de si partisan. Dóu tèms de la criso financiero de 2009 lou noumbre de miliounàri a creissu de quatorge dóu cènt dins lou mounde. Un dóu cènt de la poupulacioun tèn trento-vue dóu cènt de la richesso de la planeto. En Franço, lou noumbre d’esquihaire dins lis estacioun nevouso, li sejour dins lis aubergo de lùssi o bèn li croumpo de proudu de lùssi, an pas demeni dóu tèms d’aquelo criso, d’enterin que lou caumage e la vido mau-seguro fasien de chaplachòu pèr d’autre.
Dins lou segound cas, n’i’a pas tant que soun foro-bandi segound l’impourtanço di mejan emplega e lou marcat es permés en courregissènt quàuquis eicès.

7

Se lou marcat mudo pas founsamen dins ço que póu faire o pas faire, dins soun biais d’avança, dins ço que dèu respeta sus peno de barruduro o de supressioun, alor lou grand bazar pòu countunia de proudurre sis efèt destrùssi.
E coume pèr de rasoun ideouso dicho liberalo (« fau encouraja la fourtuno, tout faire pèr que li riche poscon s’espoumpi en Franço, lis apara’mé de blouquié e de recate fiscau ») li respounsable duerbon à brand li porto à la privatisacioun di bèn publi, toulèron que la dignita di gènt siegue pretoucado e pachejado, óufisson i financié la clau de tóuti li ressourço, fan pas soucamen peta li reglamen qu’alentissien li baratarié, mai supremisson li founciounàri encarga de li countouroula, abandounon lou role soustaire de l’Estat en permetènt à la prouducioun, i sciènci em’i finanço de bouta sus l’escabeleto tout ço que se pòu chabi, de cop que i’a avans que lou proudu ague fa si provo seriouso, lou Diéu-marcat vai pièi veni endemounia…

8

Aquelo ecounoumìo dóu siècle passa, de-segur, a fa si provo, e à quete pres… Mai vuei a fa chi, noun pas que desfaute la voulounta o l’amiro, mai pèr dequé anequelis la planeto, coungrèio lou meiour coume lou piege, adus toujour de poupulacioun à la malo-fam, embrutis lis espàci, piho li ressourço, e mostro à bèus iue vesènt soun incapacita à faire lou bonur de tóuti dóumaci lou servo pèr d’ùni catau que penson que lou bonur es rèn qu’un apoundoun de bràvi crèdit, mentre qu’es uno bousco de duberturo à si parié, qu’es pas de durado, qu’es uno gau coumunicativo, partejado e subre-tout que vai pas coutrìo’mé lou malur dis autre.

9

Adounc, fau recoubra uno ecounoumìo mestrejado pèr que noun se countùnie la tiranìo dóu bazar.
La tiero tiro de long de ço qu’un marcat póu faire, mai aquelo de ço que déurié jamai faire es de tourna dreissa d’à founs un cop passa aquéu deglen pernicious que ié laisso s’óucupa de ço que coustituis un bèn coumun inalienable :
- la naturo : la terro, l’aigo, l’èr…,
- l’envirouno : lis energìo, lis espandido, li planto, li bèstio…,
- e tout ço que pretoco la dignita de l’ome : la santa, l’educacioun, lou vieiounge…
O bèn fau leissa avali la naturo e óublida touto idèio de partage e de soulidarita…

GDP le 1 juillet 2010


Coume faire :

Uno bandiero subre lou titre mostro la lengo de l’article.

Chasque paragrafo a soun numerò.

Chasque numerò es segui de dos bandiero clicablo pèr avera lou meme paragrafo dins la lengo chausido.

Pèr nous escriéure dins l’uno o l’autro lengo >>> Toco


Contacts | Espace privé | Mise à jour le 2 mai 2013 | Plan du site | Haut de Page