Vous êtes ici : Hacked By Awad Sahar > Projet - Proujèt - Projekto > Un mounde sena : Proujèt
Un mounde sena : Proujèt

Lou proujèt de trilougìo lengüistico

JPEG - 8.3 ko

pèr escambia e parteja

1

Vivèn uno tempouro estrambourdando que lou bram dóu cèrvi e lou crid de la marmoto s’aprènon au miracle d’uno naturo que fau serva, mai li lengo terradourenco sèmblo que presènton pas tant d’interès.
Vivèn dins un mounde ouriginau mounte lou vòu d’un parpaioun levantin vèn mai que mai impourtant pèr quant à sis efèt au pounènt, pamens l’avalimen dóu paraulis di pople aliuencha es tout just s’apassiouno quàuqui saberut.
Vivèn dins un siècle de gloubalisacioun ounte lou cant countraria di balèno e lou zoun-zoun destourba dis abiho esmovon gaire mai que li patouès loucau butassa. Bouto, dequé valon aquélis estrangisme que soun pres es pas soucamen marca à la bourso di valour ?

2

Fau pas s’estouna se d’ome, de bestiàri o de tavaniho soun regarda pulèu coume d’estramble, de cop que i’a acusa de deco e de maladicioun, quouro s’endevènon pas’mé li parangoun di legiounàri dóu vedèu aura.
Fau pas s’estouna se li relacioun entre li coumunauta fan aigre souto d’escampo fausso e pamens rampelarello e que li raport entre li lengo prengon lou meme camin.
Fau pas s’estouna se l’eisistènci e lou crèis de lengo terradourenco e regiounalo passon pèr maio quouro coungrèion pas un gasan, un proufié, un benefice.
Malavalisco li culturo que represènton, l’istòri que carrejon, li vido di coumunauta que bouton dins la lus, dins un tèms que li mejan de coumunica dounarien libro alandado à soun mantèn, soun espremido e soun crèis.
E pamens, an tóuti jouga sa partido e an toujour uno plaço dins nosto vido e sus nosto planeto !

3

Lou prouvençau, agarri despièi de siècle, sèmblo que trobe plus sa plaço dins aquéli relacioun oumenenco e que vèn pica de mourre sus l’indiferènci, sus l’oublit, de fes que i’a sus la recuperacioun oupourtuno, sus lou mesprès quouro ié fan pas encoumbre.
Es pamens la boussolo que li poupulacioun de nòsti païs poscon serva soun èime, recoubra lou liame’mé soun ourigino, dessousta la lengo prouvençalo que se charro encaro à soun entour, durbi sa memènto sus uno istòri óublidado, legi vuei ço qu’èro foro de pourtado e tengu en devié, parteja uno culturo mau-despié soun caratère bessai fóuclouri o vieianchoun, s’apetega pèr uno autro lengo que la franceso, pèr si semblanço vo si diferènci, basto, faire cas de soun eisistènci e peréu di rode ounte pren sa vido.

4

Internet es un rode que pòu espremi aquelo voulounta, la faire saupre. Aquéu site entameno uno crounico nouvello pèr auboura moudestamen uno escoumesso, à coustat de tant d’autre, pèr dire e moustra que lou prouvençau es pas’ncaro uno lengo morto e qu’a pas fini de mistraleja.
Se parlan dóu prouvençau es pas pèr l’acara à l’alsacian, a l’auvergnat, au basco, au bretoun, au catalan, au corse, au creole, au dóufinen, au flamand, au francés, au gascoun, au lengadoucian, au limousin, is àutri lengo d’o, au saugèi, au sabaud e à tant d’àutri parla ; s’aprèn qu’es aquelo musico que brèsso, amuso, cadèncio e acoumpagno uno part de nosto vido eiça-bas, liuen di garrouio lengüistico e poulitico.
Ié voulèn semoundre uno espandido deliéuro estènt que sian d’aqueste rode ounte l’istòri l’a cavihado, e souvetan à tóuti li lengo, dialèite e parla, uno plaço dins soun terradou.
Pèr sourti tambèn dis etérni garrouio esterlo qu’estravìon li Prouvençau e tant d’autre di vertadié proublèmo loucau, naciounau e moundiau.
Pèr moustra enfin que l’espresssioun loucalo o regiounalo vai pas contro la lengo naciounalo. Pèr èstre mai clar, s’espremiren peréu en francés, qu’acò’s la lengo de nosto patrìo, e qu’aquéli dos musico dialeitalo asseton li foundamento de nosto culturo dóu brès.

5

De coustumo, forço causo óupauson proumié li Fancés, mai tambèn li Prouvençau d’eici o d’eila ; e parlen pas di fourestié. L’istòri di lengo loucalo o naciounalo, coume la councurènci ecounoumico, es un long debana de batèsto ounte li vitòri soun rèn que de desfacho.
Quouro un païs o uno regioun es esta despuia de si ressourço e sa poupulacioun toumbado dins la pauriho, quau a gagna quicon ? Se cubo lou PIB dóu rapinaire en óublidant aquéu dóu pople rapina ! Quand se tracho d’uno lengo vincudo, es lou meme bescomte enganaire, estènt qu’uno lengo que s’avalis es un aflaquimen pestelaire d’aquelo dóu vincèire qu’a vist rèn que la douminacioun, es despié de l’avalido d’uno culturo, d’uno istòri, d’un biais de coumunica, d’un aveni coumun.

6

Quouro, pèr eisista, lis aparaire d’uno lengo loucalo (meten lou prouvençau) mènon batèsto contro lou secutaire coustumié (meten lou francés), arrenguèiron de bataioun embulaire contro uno poutènço trop forto dins uno batèsto perdudo d’avanço, mai que mai quouro la garrouio douno d’èr à-n-uno guerro de religioun o bèn pestello tóuti li porto de la ciéutadèlo ounte s’estremo.
E pèr èstre bèn segur de davala is infèr, contro-iston, criticon, secuton sis alia de naturo (pèr eisèmple lis àutris óucitan e lis autre fan parié), belèu qu’ansin soun bèn segur de disparèisse en coumpagno…
En refusant la vitòri dóu francés (que lou vouguen o noun) la lengo dóu terraire assajo de bado de lucha contro éu dins l’espèr de piéuta enca’n pau dins soun oumbro, en esperant, quau saup, que s’avaligue.
Aquéu biais de faire ablasigant pòu pas teni de tèms, es meme suicidàri ! Dequé pòu uno tatico militàri dins uno estrategìo culturalo ? Li troubadou manejavon lou lahut, la pouesìo, la cansoun e lou sirventès, pas la froundo.

7

Es-ti poussible de parla’mé li gènt dóu rode, emé li francés d’eici o d’eila o’mé lis estrangié, li fourestié ?
Vo, de-segur, e pièi aquelo atitudo baio uno escasènço novo au prouvençau emai à d’autre dins l’envirouno franceso. Alor, à-n-aquéu dialogue fruchous di dos lengo defauto plus que la dimensioun internaciounalo que dounara d’aise pèr èstre coumprés e ausi de l’autro man di counfigno artificialo d’un mounde ounte cadun tiro de soun caire d’enterin que l’anglò-american s’afano pèr s’impausa tout soulet coume uno lengo que s’afourtis coumuno.
Après la « lucho d’oc » qu’es pas acabado, faudra-ti mena la « lucho mounde » emé li mémi metodo, o bèn tant vau-ti pas se parla pèr basti un mounde mai sena ?

8

Vaqui perqué, pèr courre aquéli joio, apoundèn au dialogue di dous idiomo uno tresenco lengo moundialo, l’esperantò, enventado i’a ùni cènt an, e que, au contro de l’anglò-saissouno, a pèr toco de facilita l’entendudo entre lis Ome, de proumòure la pas e l’amista entre li pople.
Emé soun espelido ansin anounciado, emé soun ourigino dins uno talo counsentido, aquelo lengo pòu pas s’impausa pèr la guerro e se presènto au countràri coume un óutis d’aparamen dis àutri lengo terradourenco que se n’es forço ispira dins la necessita e lou respèt naturau.
Baia un trelus naciounau em’internaciounau à-n-uno lengo dóu terraire tout en l’avalourant, recoubra e serva de prouvençau dins uno lengo moundialo, mai peréu dins d’àutri lengo dóu terraire, bouto dins soun lustre uno capacita descouneigudo d’aquelo eisino de dialogo semoundudo en tóuti e partejado à gràtis.
Acò abro subre-tout un lume sus l’ensèn lengüisti que tout ome pòu avera quouro tèn souto sa man tres lengo : aquelo de soun païs (meten lou prouvençau), la de sa nacioun (meten lou francés), e l’esperantò coume lengo internaciounalo.
Cadun a de-segur lou dre d’aprene e de parla autant de lengo que vòu, au mai i’a de musico dialeitalo, au mai la couneissènço s’alargo, au mai lou mounde de la culturo es drud.

9

Ço fasènt, lou francés, lou prouvençau e l’esperantò podon tambèn parla entre éli de countùnio en aguènt coume amiro utoupisto aquéu proujèt que dins li tres lengo ié dison :

- UN MONDE SENSÉ - UN MOUNDE SENA - SENCA MONDO -

e qu’uno colo de benvoulènt se soun di de metre à man e que sias counvida de ié participa partènt d’aquéu 1é de setèmbre de 2010.

Li proumié signatàri : Dóu Tihòu, De la Roubino, Guihèn de Prihac, Lou Gus.


Coume faire :

Uno bandiero subre lou titre mostro la lengo de l’article.

Chasque paragrafo a soun numerò.

Chasque numerò es segui de dos bandiero clicablo pèr avera lou meme paragrafo dins la lengo chausido.

Pèr nous escriéure dins l’uno o l’autro lengo >>> Toco


Contacts | Espace privé | Mise à jour le 2 mai 2013 | Plan du site | Haut de Page